Punktem wyjścia dla śląskiej awangardy jest pobyt w Cieszynie Juliana Przybosia, który w latach 1927-1939 uczył w tamtejszym Państwowym Gimnazjum im. A. Osuchowskiego, a później w Państwowym Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym. Przyboś już wówczas był zainteresowany rewolucyjnymi ideami burzącymi dotychczasowy porządek w sztuce, które z pasją zaszczepiał swoim uczniom. W tym okresie poznał Władysława Strzemińskiego, kluczową postać polskiej awangardy, którego teoria unizmu stanowi istotny wkład w światową historię sztuki. Po wojnie Przyboś zajął się uzasadnianiem nowatorstwa w sztuce, m.in. napisał przedmowę do „Teorii widzenia” Strzemińskiego.

Na wystawie obok prac Władysława Strzemińskiego, instytucja chce przypomnieć sylwetki najciekawszych członków grupy: Klaudiusza Jędrusika, Urszulę Broll, Zdzisława Stanka i Zygfryda Dudzika. Działalność St-53 była jedną z pierwszych oznak sprzeciwu wobec dominacji realizmu socjalistycznego w sztuce polskiej.

W ujęciu teoretyków awangardy sztuka jako obszar modelujący większość ludzkich zachowań miała posługiwać się oczyszczoną strukturą dzieła odzwierciadlającego logikę budowy maszyny i dynamikę nowoczesnego miasta. Utożsamienie rewolucji społecznej z rewolucją w sztuce zaowocowało między innymi pionierskimi eksperymentami w zakresie typografii. Fuzja obrazu i słowa znalazła swoje rozwiniecie w rekonstrukcyjnych operacjach na rozbitych znakach prowadzonych przez Zenona Moskwę. Zderzenie funkcjonalności słowa z jednoczesnym odarciem go ze znaczenia i rozpatrywaniem w kontekście czysto formalnym jest dla nich przyczynkiem do krytyki reprezentacji, zależności między rzeczywistością i odnoszącym się do niej znakiem.

Grupę kontynuatorów cieszyńskich tradycji awangardowych, reprezentują artyści, którzy od lat 70. najwyraźniej odciskali swoje piętno na tamtejszym wydziale artystycznym Uniwersytetu Śląskiego, Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje Andrzej Szewczyk, duchowy przywódca nieformalnej grupy tzw. Gacków, którą można nazwać „grupą cieszyńską”. Był jedną z najciekawszych osobowości powojennej sztuki polskiej. Szewczyk poświęcając się próbom przezwyciężenia tradycyjnej formy i struktury obrazu malarskiego, skupiał się na nieustającym procesie malarskim, w którym kluczowe było stawianie znaków, tzw. „pisanie ksiąg”. Obok Szewczyka na wystawie pojawiają  się: Marek Chlanda, Jerzy Wroński, Krystyna Pasterczyk, Piotr Lutyński, Krzysztof Morcinek, Marek Kuś. Jest to część rozpisana w oparciu o odwołania do ówczesnych galerii prezentujących sztukę nowatorską, między innymi Galerię Uniwersytecką Instytutu Sztuki w Cieszynie, Galerię Miejsce i Galerię Szarą w Cieszynie, Kronikę w Bytomiu, a także Biuro Wystaw Artystycznych w Katowicach, które były wówczas najważniejszymi centrami animacji życia artystycznego regionu.

Ostatnia grupa dzieł prezentowana na wystawie Linia i chaos odwołuje się do działań w przestrzeni, nawiązując do tradycji land-artowych. Znajdą się tu absolwenci cieszyńskiego Instytutu sztuki, obecnie znaczące postaci w sztuce powstającej na Śląsku, związani z katowicką ASP, Sławomir Brzoska i jego uczeń Michał Smandek. Ich działania mają zarówno charakter procesualny jak i badawczy związany z podejmowaną strategią przemieszania się, działanie jako długotrwała podróż, wymuszająca często wyczerpujący fizycznie kontakt z miejscem. Obaj dokonując drobnych interwencji w krajobrazie poszukują nowych definicji sztuki i zakresu jej rozpoznawalności. Zacierają granicę między wykonywaniem a dokumentowaniem zastanych sytuacji jako gotowych dzieł. Dopełnieniem są instalacje multimedialne artystów: Joanna Rzepka - Dziedzic oraz Wojtek Kucharczyk & Łukasz Dziedzic.

Artyści: Władysław Strzemiński, Klaudiusz Jędrusik, Urszula Broll, Zdzisław Stanek, Zygfryd Dudzik, Zenon Moskwa, Andrzej Szewczyk, Marek Chlanda, Jerzy Wroński, Krystyna Pasterczyk, Piotr Lutyński, Krzysztof Morcinek, Marek Kuś, Sławomir Brzoska, Michał Smandek, Wojtek Kucharczyk, Joanna Rzepka & Łukasz Dziedzic.

Kurator: Marek Zieliński

Galeria Sztuki Współczesnej BWA | Katowice, al. Korfantego 6